cumalı’nın ‘değişik gözle’si-mustafa aslan

 

Necati Cumalı’nın 1957 Sait Faik Armağanı’nı alana ‘Değişik Gözle adlı yapıtı sıradan insanların özellikle de kadınların ağrılıkta olduğu öykülerden oluşuyor.

 

CUMALI’DAN ‘DEĞİŞİK GÖZLE’

 

 

Kadın ve çocuk

 

Necati Cumalı yapıtlarında kadınlar hep vardır. Dila Hanım’dan tutun da ‘Zeliş’e kadar uzanana bişr çizgide söyleyecek olursak. ‘Değişik Gözle’ adlı yapıtında yer alan öykülerin çoğunda da kadınlar iyiden iyiye varlığını gösteriyor, kimi zaman kadınları olumsuz ve çağdışı değerlendiren erkek tipler olsa da.  Özellikle ‘Kaybolan’ ve yapıta adını veren adlı iki öyküyü örnek gösterebiliriz.

‘Benim Kalbim’ adlı öyküde suçlu çocuklar konusuna değiniyor. ‘Suçlu çocuk yoktur, suçlu toplum vardır’ diye açıkça söylemese de keskin bir toplumsal eleştiri görüyoruz, bu öyküde. Çocukların kelepçelenerek, uygun olmayan bir biçimde yargılanmalarını eleştiriyor.

“Ayakları yalınayak. Bir gömleği var, gömlek değil! Bir pantalonu var, pantalon değil!

…

Saçlarını sıfır numarayla kesmişler. Gülmenin bütün çizgileri silinmiş yüzünden. Kırılmış hepimize talihsiz!  Hepimize dargın, küskün!” (Benim Kalbim, s.104)

 

Doğa

 

‘Değişik Gözle’ adlı öykü kitabında yer alan öyküler de doğa iyiden iyiye kendini duyumsatıyor, uzam olarak kenti seçilenleri dışarıda tutacak olursak. Genel olarak da Cumalı’nın yapıtlarında yaşadığı dönemde nüfusun çoğunluğunun kırsal da yaşadığını da ekleyecek olursak doğa önemli bir yer tutmuştur, insanıyla birlikte.

‘Karşıki Tarla’ ve ‘Denize Bakıyorum’ adlı öykülerde doğa özellikle bir başka biçimde varlığını duyumsatıyor.

 

‘Değişik Gözle’ Necati Cumali’nin insan doğa ilişkisini iyi kurduğu, ama insanı merkeze aldığı anlatıcı-kahraman-yazar benzerliğinin olduğu öykülerden oluşan bir yapıt.

 

Necati Cumalı, Değişik Gözle (öyküler) Yazko Yayınları, İstanbul-1983